Narodowy Fundusz Zdrowia - Mazowiecki Oddział Wojewódzki

Celem Programu Badań Przesiewowych jest zmniejszenie liczby zachorowań i zgonów z powodu raka jelita grubego. Rak jelita grubego jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym w Polsce – co roku notuje się około 18 000 nowych zachorowań, rozwija się ze zmian łagodnych, tak zwanych polipów. Taka zmiana może rozwijać się kilkanaście lat, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Dzięki badaniom profilaktycznym i usuwaniu polipów możliwe jest znaczne obniżenie ryzyka zachorowania. Wcześnie wykryty rak jest również bardzo często wyleczalny. Ani polipy, ani rak we wczesnym stadium zazwyczaj nie powodują objawów.

Istotą bezpłatnej, profilaktycznej kolonoskopii, jest odnalezienie bezobjawowych zmian i o ile to możliwe, ich usunięcie.  Kolonoskopia polega na obejrzeniu jelita od środka. Badanie wykonuje się za pomocą miękkiej, giętkiej rurki (kolonoskop) wprowadzanej przez odbyt do oczyszczonego jelita grubego i przesuwanej do ujścia jelita cienkiego.

Wprowadzanie aparatu i badanie jest bezbolesne dla większości osób, może jednak powodować wzdęcie, uczucie parcia i ucisku (badanie wykonywane jest w znieczuleniu miejscowym (każdy pacjent) lub w znieczuleniu ogólnym – decyduje lekarz).

Badanie wykonuje się w trybie ambulatoryjnym, do udziału w programie nie jest wymagane skierowanie. Do badań profilaktycznej kolonoskopii  kwalifikują się osoby: bez objawów klinicznych sugerujących nowotwór jelita grubego, które nie miały wykonanej kolonoskopii w przeciągu ostatnich 10 lat, oraz spełniają kryterium wiekowe:

• 50-65 lat lub
• 40-49 lat posiadające krewnego pierwszego stopnia, u którego rozpoznano nowotwór jelita grubego.

Kwalifikacja do badania odbywać się będzie na podstawie wypełnionej przez pacjenta ankiety.

Przygotowanie do badania.

Po zakwalifikowaniu do badania należy odpowiednio się przygotować. Najlepiej, jeśli na 3 dni przed badaniem zastosujesz dietę płynną. Możesz pić kawę, herbatę, wodę czy soki, a także jeść zupy – jednak bez warzyw i dodatków. W dniu poprzedzającym badanie możesz zjeść jedynie śniadanie, bez napojów gazowanych i mleka. Po południu (ok. godz. 14.00) powinieneś zacząć przyjmować specjalny preparat do oczyszczenia okrężnicy (preparat jest bezpłatny i wydawany przez podmiot realizujący program, w którym wykonane będzie badanie). Reakcją organizmu będą liczne wypróżnienia. Od tego momentu nie wolno jeść, aż do badania. Obejrzenie jelita grubego wymaga oczyszczenia go z resztek pokarmowych. Dobre przygotowanie jelita poprawia jakość badania, zwiększa komfort pacjenta oraz skraca czas trwania kolonoskopii.

Otrzymanie preparatu oraz szczegóły dotyczące przygotowania do badania do uzgodnienia ze świadczeniodawcą, u którego pacjent został zakwalifikowany do badania.

Do pobrania:

Lista placówek na Mazowszu wykonujących badania w ramach programu przesiewowego (.xlsx)

Lista placówek na Mazowszu wykonujących badania w ramach programu przesiewowego (.pdf)

Źródło:

1. Planujedlugiezycie.pl
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu programów zdrowotnych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2209 z późn. zm.);
3. Zarządzenie Nr 111/2022/DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 2 września 2022 r. w sprawie określenia warunków zawierania i realizacji umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej w rodzaju programy zdrowotne – w zakresach: profilaktyczne programy zdrowotne (z późn. zm)

PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY

Badania przesiewowe w kierunku wykrywania raka szyjki macicy polegają na wykonywaniu badań cytologicznych wymazów z ujścia zewnętrznego kanału i z tarczy szyjki macicy.
W wyniku przeprowadzenia badania cytologicznego można wykryć zmiany przedrakowe i raka we wczesnym okresie zaawansowania choroby.
Celem realizacji programu jest zmniejszenie wskaźnika umieralności kobiet na raka szyjki macicy do poziomu osiągniętego w przodujących w tym zakresie krajach Unii Europejskiej w szczególności poprzez wykrywanie stanów przedrakowych oraz podniesienie poziomu wiedzy kobiet na temat profilaktyki raka szyjki macicy.
Program profilaktyki raka szyjki macicy adresowany jest do kobiet w wieku 25-64 lata (przy określaniu wieku należy wziąć pod uwagę rok urodzenia), które nie wykonały badania cytologicznego w ciągu ostatnich 3 lat oraz co 12 miesięcy u kobiet obciążonych czynnikami ryzyka: zakażonych wirusem HIV, przyjmujących leki immunosupresyjne, zakażonych HPV - typem wysokiego ryzyka.

Czynniki ryzyka raka szyjki macicy

•  infekcje wirusem brodawczaka ludzkiego o wysokim potencjale onkogennym (HR HPV),
•  wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem, szczyt zachorowań przypada pomiędzy 45 a 55 rokiem życia),
• wczesne rozpoczęcie życia seksualnego,
•  duża liczba partnerów seksualnych,
•  duża liczba porodów,
•  niski status społeczny i ekonomiczny,
•  palenie papierosów,
•  stwierdzona wcześniej zmiana patologiczna w badaniu cytologicznym,
• partnerzy seksualnie niemonogamiczni, z infekcją HPV (ryzyko zachorowania wzrasta 20-krotnie).

Badanie cytologiczne w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy można wykonać w każdym gabinecie ginekologiczno-położniczym zakontraktowanym przez NFZ oraz w gabinecie położnej POZ posiadającej uprawnienia do pobierania rozmazów cytologicznych w ramach zawartej umowy z NFZ. Do ginekologa i położnej POZ nie jest wymagane skierowanie.  Badanie jest bezpłatne, bezpieczne i bezbolesne, przed przystąpieniem do badania świadczeniobiorca zobowiązany jest wypełnić ankietę dla kobiet objętych programem wczesnego wykrywania raka szyjki macicy.

W przypadku stwierdzenia zmian pacjentka kierowana jest na dalszą diagnostykę do etapu pogłębionej diagnostyki w celu weryfikacji wstępnego rozpoznania. Badanie polega  na wykonaniu badania kolposkopowego z celowanym pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. W zależności od wyniku lekarz podejmuje decyzję, co do dalszego postępowania diagnostyczno – terapeutycznego (w przypadku zmian nowotworowych skierowanie pacjentki do leczenia poza programem – wystawienie karty DiLO). 

Informacje o zawartych umowach

Wykaz placówek realizujących etap diagnostyczny w programie profilaktyki raka szyjki macicy

(Aktualizacja 5.03.2025 r.)

Wykaz placówek realizujących etap pogłębionej diagnostyki w programie profilaktycznym raka szyjki macicy

(Aktualizacja 3.07.2025 r.)

Panie z określonej grupy wiekowej mogą zgłaszać się z dowodem ubezpieczenia, bez skierowania, do placówki wymienionej w Kontakt dla pacjentek:
 

MAZOWIECKI ODDZIAŁ WOJEWÓDZKI
NARODOWEGO FUNDUSZU ZDROWIA
ul. Chałubińskiego 8
00-613 WARSZAWA
tel. 22 456 74 01

PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA PIERSI

Celem realizacji programu jest obniżenie wskaźnika umieralności z powodu raka piersi do poziomu osiągniętego w przodujących w tym zakresie krajach Unii Europejskiej oraz podniesienie poziomu wiedzy kobiet na temat profilaktyki raka sutka i wprowadzenie na terenie całego kraju zasad postępowania diagnostycznego.

W badaniach przesiewowych najważniejsze jest wykrycie nowotworu w najwcześniejszym stadium rozwoju. Badaniem umożliwiającym rozpoznanie zmian patologicznych w utkaniu piersi jest mammografia.

Program realizowany jest w trybie ambulatoryjnym i w trybie mobilnym (mammobusy). Badanie wykonuje się:

• co 24 miesiące u kobiet w wieku od 45 do 74 lat (przy określeniu wieku należy wziąć pod uwagę rok urodzenia)
• co 12 miesięcy u kobiet w wieku od 45 do 74 lat, które po 5 latach od leczenia chirurgicznego raka piersi pozostają w trakcie uzupełniającej hormonoterapii (HT)
• co 12 miesięcy u kobiet w wieku od 45 do 74 lat, które zakończyły leczenie raka piersi i 5 letni proces monitorowania po zakończonym leczeniu

Badanie mammograficzne jest bezpłatne, nie wymaga skierowania. Przed przystąpieniem do badania świadczeniobiorca zobowiązany jest wypełnić ankietę dla kobiet objętych programem wczesnego wykrywania raka piersi. Kobieta może się zgłosić na badanie sama lub po otrzymaniu zaproszenia. Na badanie należy przynieść zdjęcia mammograficzne z poprzedniego screeningu w celu porównania.

Wyłączenie z programu:

1. objęcie kobiety „Opieką nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi lub raka jajnika” na etapie „Nadzór i badania diagnostyczne” realizowaną w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej;
2. objęcie kobiety „Kompleksową opieką onkologiczną nad świadczeniobiorcą z nowotworem piersi” realizowaną w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, leczenia szpitalnego lub rehabilitacji leczniczej.”,

Badanie mammograficzne obejmuje wykonanie dwóch zdjęć każdej piersi oraz opis badania. W przypadku konieczności wykonania dodatkowych badań, lekarz kieruje pacjentkę do etapu pogłębionej diagnostyki i informuje kobietę, gdzie takie badania są wykonywane.

Program profilaktyki raka piersi etap podstawowy w pracowni stacjonarnej

(aktualizacja 5.03.2025 r.)

Program profilaktyki raka piersi etap podstawowy w mobilnych pracowniach mammograficznych

(aktualizacja 17.05.2024 r.)

Sprawdź, gdzie wykonasz badanie mammograficzne w mammobusie

(aktualizacja 28.07.2023 r.)

Program profilaktyki raka piersi etap pogłębionej diagnostyki

(aktualizacja 5.03.2025 r.)

Celem programu jest umożliwienie wczesnej identyfikacji ryzyka wad (testy biochemiczne) i wczesne rozpoznanie wad płodu (USG) niezależnie od wieku kobiety oraz zwiększenie dostępności do badań prenatalnych w Polsce.

Poradnictwo genetyczne wzbogacone współczesnymi możliwościami diagnostyki prenatalnej stanowi podstawowy element profilaktyki wad rozwojowych i innych chorób genetycznych. Określenie ryzyka wystąpienia aberracji chromosomowych i wykrycie wielu wad rozwojowych we wczesnym okresie ciąży pozwala na bezpieczne prowadzenie ciąży i umożliwia podjęcie leczenia już w czasie życia płodowego. Pozwala także rodzicom dziecka przygotować się do natychmiastowego wdrożenia specjalistycznej opieki medycznej po jego urodzeniu

Kryteria kwalifikacji do programu na poszczególnych etapach jego realizacji oraz rodzaje udzielanych świadczeń:

1. Poradnictwo i badania biochemiczne:

- badania biochemiczne (oznaczenia w surowicy krwi), lekarz prowadzący decyduje o wykonaniu określonych testów w zależności od wieku ciąży ( PAPP-A, b-hCG, AFP, Estriol),

Kryteria kwalifikacji

Badania wykonuje się u kobiet pomiędzy 11. a 14. tygodniem ciąży. Do udziału w programie w części „Poradnictwo i badania biochemiczne” jest wymagane skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę, zawierające informację o zaawansowaniu ciąży w tygodniach.”;

2. Poradnictwo i USG płodu w kierunku wad wrodzonych:

Kryteria kwalifikacji

Badania USG wykonuje się w:

1) I trymestrze ciąży pomiędzy 11. a 14. tygodniem;

2) II trymestrze ciąży pomiędzy 18. a 22. tygodniem i 6. dniem ciąży.

Do udziału w programie w części „Poradnictwo i USG płodu w kierunku diagnostyki wad wrodzonych” jest wymagane skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę, zawierające informację o zaawansowaniu ciąży w tygodniach.

3. Poradnictwo i badania genetyczne:

Kryteria kwalifikacji

Badania wykonuje się u kobiet w ciąży spełniających co najmniej jedno z poniższych kryteriów:

1) wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka;

2) stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca dziecka;

3) stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową;

4) stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG lub badań biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu.

Do udziału w programie w części „Poradnictwo i badania genetyczne” jest wymagane skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę lub skierowanie z etapu „Poradnictwo i USG płodu w kierunku diagnostyki wad wrodzonych”, zawierające informację o wskazaniach do objęcia tą częścią programu wraz z opisem nieprawidłowości i dołączonymi wynikami badań potwierdzającymi zasadność skierowania do tej części programu.”;

- porada genetyczna obejmująca m. in. wywiad lekarski z uwzględnieniem wywiadu genetycznego, ocenę i interpretację wyników wykonanych badań oraz decyzję, co do dalszego postępowania (w przypadku wskazań medycznych skierowanie na badania inwazyjne po wyrażeniu przez pacjentkę zgody na ich wykonanie);
 

4. Pobranie materiału płodowego do badań genetycznych:

Kryteria kwalifikacji

Badania wykonuje się u kobiet w ciąży spełniających co najmniej jedno z poniższych kryteriów:

1) wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka;

2) stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub u ojca dziecka;

3) stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową;

4) stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG lub badań biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej lub wady płodu.

Do udziału w programie w części „Pobranie materiału płodowego do badań genetycznych (amniopunkcja lub biopsja trofoblastu lub kordocenteza)” jest wymagane skierowanie wystawione przez lekarza prowadzącego ciążę lub skierowanie z etapu „Poradnictwo i USG płodu w kierunku diagnostyki wad wrodzonych”, zawierające informację o wskazaniach do objęcia tą częścią programu wraz z opisem nieprawidłowości i dołączonymi wynikami badań potwierdzającymi zasadność skierowania do tej części programu.

- procedury inwazyjne w diagnostyce prenatalnej - pobranie materiału do badań genetycznych w drodze amniopunkcji lub biopsji trofoblastu lub kordocentezy pod kontrolą USG,

- badania genetyczne.

W przypadku, kiedy konieczne jest wykonanie dalszej diagnostyki, niemieszczącej się w ramach programu, należy skierować pacjentkę do ośrodka specjalistycznego realizującego odpowiedni rodzaj świadczeń.

Wykaz świadczeniodawców realizujących program badań prenatalnych

(Aktualizacja 5.03.2025 r.)

Opis problemu zdrowotnego

Palenie tytoniu jest chorobą przewlekłą opisaną w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych pod numerem F17. W Polsce palenie tytoniu jest szeroko rozpowszechnione, znacząco wpływając na jakość i długość życia. Według ogólnopolskiego badania ankietowego na temat postaw wobec palenia tytoniu w Polsce w 2019 r. prawie 8 mln osób regularnie paliło tytoń, co stanowiło 21% populacji Polski. Wśród mężczyzn odsetek osób palących wyniósł 24%, zaś u kobiet 18%. Palenie tytoniu jest jedną z głównych przyczyn przedwczesnych zgonów tysięcy Polaków. Według szacunków Global Burden of Disease (GBD) w 2019 r. palenie i spożywanie tytoniu przyczyniło się do 83 tys. zgonów w Polsce (w tym 56 tys. wśród mężczyzn i 27 tys. wśród kobiet). W Rzeczypospolitej Polskiej corocznie palenie i spożywanie tytoniu prowadzi do utraty ponad 2 mln lat życia w zdrowiu (DALYs).

Zgodnie z wynikami badania GBD palenie i spożywanie tytoniu przyczynia się w największym stopniu do zgonów z powodu nowotworu złośliwego oskrzeli, tchawicy i płuc (w 76%), nowotworów złośliwych krtani (w 75%) i POChP (w 62%).  Jednak ma również Wpływ na zgony z powodu chorób innych niż nowotwory i choroby układ oddechowego, takich jak choroby górnego odcinka układu pokarmowego (23%), choroba niedokrwienna serca (21%), cukrzyca (16%), czy choroba Alzheimera (15%).

Na przestrzeni ostatnich lat pojawiły się nowe zagrożenia dla zdrowia publicznego, jakimi Są elektroniczne papierosy oraz nowatorskie wyroby tytoniowe. Są one szczególnie niebezpieczne dla osób młodych, gdyż tego rodzaju wyroby stanowią realne zagrożenie powodujące uzależnienie tysięcy młodych osób od toksycznej substancji, jaką jest nikotyna.

Należy zaznaczyć, że każdy sposób dostarczania nikotyny powoduje istotne  zagrożenie dla zdrowia ludzkiego (zarówno psychicznego, jak i fizycznego). Mając powyższe na uwadze, w celu zapewnienia pomocy w całkowitym ograniczeniu używania wszystkich rodzajów wyrobów nikotynowych, program został uzupełniony o pomoc w rezygnacji z używania nowatorskich wyrobów tytoniowych oraz elektronicznych papierosów.

Młodzież jest szczególnie ważną grupą docelową, gdyż palenie najczęściej rozpoczyna się właśnie w okresie dojrzewania (zgodnie z danymi badania Światowej Organizacji Zdrowia pn. Global Youth Tobacco Survey, zrealizowanego w 2016 r. w Rzeczypospolitej Polskiej - 20% młodzieży w 13-15 lat regularnie pali papierosy). Przejście od fazy eksperymentowania do regularnego palenia i uzależnienia od nikotyny zajmuje średnio 2-3 lata.

Celem programu jest:

• zmniejszenie zachorowalności na schorzenia odtytoniowe, w tym ograniczenie zachorowalności, inwalidztwa i umieralności z powodu POChP poprzez kompleksowe działania edukacyjno-diagnostyczne i terapeutyczne w grupach wysokiego ryzyka,
• poprawa świadomości w zakresie szkodliwości palenia oraz metod zapobiegania i leczenia uzależnienia od tytoniu, w tym upowszechnienie wiedzy o POChP, czynnikach jej ryzyka oraz zdrowotnych i społecznych skutkach choroby,
• wczesne wykrywanie POChP i innych chorób odtytoniowych oraz poprawa dostępności do specjalistycznego leczenia uzależnienia od tytoniu i chorób płuc,
• poprawa skuteczności leczenia chorób odtytoniowych, w szczególności, chorób układu oddechowego, chorób układu krążenia i chorób nowotworowych, u pacjentów uzależnionych od tytoniu,
• zmniejszenie kosztów leczenia chorób odtytoniowych.

Bezpłatne badania w ramach programu można wykonać w zakładach opieki zdrowotnej, które podpisały z NFZ umowę na realizację programu. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić na wizytę telefonicznie. Skierowanie nie jest potrzebne. Z badań mogą korzystać wszystkie osoby ubezpieczone w NFZ, które mieszczą się w grupie wiekowej i nie wykonywały badań spirometrycznych w ciągu ostatnich trzech lat.

PROGRAM REALIZOWANY W DWÓCH ETAPACH:

I ETAP PODSTAWOWY

I.Poradnictwo antynikotynowe:

Skierowane do osób powyżej 18. roku życia palące tytoń lub używające nowatorskich wyrobów tytoniowych lub papierosów elektronicznych.

Świadczenia:

1) zebranie wywiadu dotyczącego używania wyrobów tytoniowych (w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych) lub papierosów elektronicznych, z uwzględnieniem: wieku rozpoczęcia, liczby lat używania tych wyrobów, liczby wypalanych papierosów lub liczby używanych nowatorskich wyrobów tytoniowych (ilości zużywanego tytoniu dziennie lub ilości zużywanego płynu do ponownego napełniania papierosów elektronicznych tygodniowo), liczby prób zaprzestania używania i czasu ich trwania, chęci zaprzestania i motywacji do wprowadzenia zmian, oraz ocena poziomu uzależnienia;

2) przeprowadzenie wywiadu dotyczącego chorób współistniejących;

3) pomiar masy ciała, wzrostu, ciśnienia tętniczego krwi;

4) badanie fizykalne;

5) edukacja dotycząca skutków zdrowotnych związanych z używaniem wyrobów tytoniowych (w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych) oraz papierosów elektronicznych; poinformowanie, że narażenie na bierną inhalację substancji wytwarzanych przez te produkty jest szkodliwe dla zdrowia, szczególnie dla zdrowia dzieci;

6) w przypadku kobiet – dodatkowo poinformowanie, że palenie wyrobów tytoniowych jest czynnikiem ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy, i udzielenie informacji o Programie profilaktyki raka szyjki macicy oraz poinformowanie, iż w okresie prokreacji palenie lub używanie nowatorskich wyrobów tytoniowych lub używanie papierosów elektronicznych może wpływać niekorzystnie na przebieg ciąży i rozwój płodu;

7) porada antynikotynowa z zaplanowaniem leczenia dla świadczeniobiorców, którzy wykażą gotowość rzucenia palenia lub zaprzestania używania nowatorskich wyrobów tytoniowych lub używania papierosów elektronicznych w okresie najbliższych 30 dni, a w przypadku braku motywacji – zidentyfikowanie powodu i uświadomienie zagrożenia chorobami odtytoniowymi oraz związanymi z używaniem papierosów elektronicznych;

8) prowadzenie leczenia zgodnie z ustalonym ze świadczeniobiorcą schematem postępowania.

II. Diagnostyka i profilaktyka POChP

Skierowana do osób pomiędzy 40. a 65. Rokiem życia (przy określaniu wieku należy wziąć pod uwagę rok urodzenia), które nie miały wykonanych badań spirometrycznych w ramach programu w okresie ostatnich 36 miesięcy, u których nie zdiagnozowano wcześniej, w sposób potwierdzony badaniem spirometrycznym, POChP (lub przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy).

Świadczenia:

1) Zebranie wywiadu dotyczącego używania wyrobów tytoniowych (w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych) lub papierosów elektronicznych, z uwzględnieniem: wieku rozpoczęcia, liczby lat używania tych wyrobów, liczby wypalanych papierosów lub liczby używanych nowatorskich wyrobów tytoniowych (ilości zużywanego tytoniu dziennie lub ilości zużywanego płynu do ponownego napełniania papierosów elektronicznych tygodniowo), liczby prób zaprzestania używania i czasu ich trwania, chęci zaprzestania i motywacji do wprowadzenia zmian, oraz ocena poziomu uzależnienia;

2) pomiar masy ciała, wzrostu, ciśnienia tętniczego krwi;

3) badanie fizykalne;

4) badanie spirometryczne u osób w wieku 40–65 lat (przy określaniu wieku należy wziąć pod uwagę rok urodzenia);

5) edukacja dotycząca skutków zdrowotnych używania wyrobów tytoniowych oraz papierosów elektronicznych:

a) poinformowanie, że palenie tytoniu jest głównym czynnikiem ryzyka zachorowania
na POChP, raka płuca, krtani i pęcherza moczowego i innych chorób nowotworowych oraz chorób układu krążenia, w tym udzielenie informacji na temat profilaktyki chorób układu krążenia,

b) zwrócenie uwagi, że narażenie na bierną inhalację substancji wytwarzanych przez wyroby tytoniowe i papierosy elektroniczne jest szkodliwe dla zdrowia, szczególnie dla zdrowia dzieci, w przypadku kobiet – poinformowanie również, że palenie tytoniu jest czynnikiem ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy, i udzielenie informacji o Programie profilaktyki raka szyjki macicy,

d) zwrócenie uwagi, że jedynym skutecznym sposobem rzucenia palenia jest całkowita rezygnacja z używania wszelkich wyrobów tytoniowych oraz wyrobów powiązanych z wyrobami tytoniowymi;

6) porada antynikotynowa z zaplanowaniem leczenia dla świadczeniobiorców, którzy wykażą gotowość podjęcia leczenia uzależnienia w okresie najbliższych 30 dni, a w przypadku braku motywacji – zidentyfikowanie powodu i uświadomienie zagrożenia chorobami związanymi z używaniem wyrobów tytoniowych i papierosów elektronicznych;

7) prowadzenie leczenia zgodnie z ustalonym ze świadczeniobiorcą schematem postępowania.

II ETAP SPECJALISTYCZNY

Skierowany do osób powyżej 16. roku życia uzależnione od tytoniu, w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych (ICD-10: F17), lub uzależnione od używania papierosów elektronicznych, skierowane z etapu podstawowego lub z oddziału szpitalnego oraz zgłaszające się bez skierowania.

Świadczenia:

1) zebranie wywiadu dotyczącego używania wyrobów tytoniowych (w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych) lub papierosów elektronicznych, z uwzględnieniem: wieku rozpoczęcia, liczby lat używania tych wyrobów, liczby wypalanych papierosów (ilości zużywanego tytoniu dziennie lub ilości zużywanego płynu do ponownego napełniania papierosów elektronicznych tygodniowo), liczby prób zaprzestania używania i czasu ich trwania, chęci zaprzestania i motywacji do wprowadzenia zmian, oraz ocena poziomu uzależnienia;

2) w przypadku osób skierowanych z etapu podstawowego ocena informacji zebranych o świadczeniobiorcy w etapie podstawowym i ich aktualizacja;

3) przeprowadzenie testów oceniających poziom uzależnienia od nikotyny, motywacji do zaprzestania używania wyrobów tytoniowych lub papierosów elektronicznych, symptomów depresji oraz wywiadu dotyczącego objawów abstynencji;

4) badanie przedmiotowe: pomiar masy ciała, wzrostu oraz ciśnienia tętniczego krwi;

5) badanie poziomu tlenku węgla w wydychanym powietrzu;

6) przeprowadzenie wywiadu dotyczącego chorób współistniejących;

7) w przypadku osób pomiędzy 40. a 65. rokiem życia (przy określaniu wieku należy wziąć pod uwagę rok urodzenia), które nie miały wykonanych badań spirometrycznych w ramach etapu podstawowego programu w okresie ostatnich 36 miesięcy, u których nie zdiagnozowano wcześniej, w sposób potwierdzony badaniem spirometrycznym, POChP (lub przewlekłego zapalenia oskrzeli lub rozedmy) – kontynuacja badań diagnostycznych w zakresie badania spirometrycznego lub RTG klatki piersiowej przez skierowanie do odpowiedniej poradni specjalistycznej;

8) przeprowadzenie edukacji świadczeniobiorców, praktyczne porady dla osób używających wyrobów tytoniowych (w tym nowatorskich wyrobów tytoniowych) lub papierosów elektronicznych:

a) poinformowanie, że palenie tytoniu jest głównym czynnikiem ryzyka zachorowania na POChP, raka płuca, krtani i pęcherza moczowego i innych chorób nowotworowych oraz chorób układu krążenia, w tym udzielenie informacji na temat profilaktyki chorób układu krążenia,

b) zwrócenie uwagi, że narażenie na bierną inhalację substancji wytwarzanych przez wyroby tytoniowe i papierosy elektroniczne jest szkodliwe dla zdrowia, szczególnie dla zdrowia dzieci,

c) w przypadku kobiet – poinformowanie, że palenie tytoniu jest czynnikiem ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy, i udzielenie informacji o Programie profilaktyki raka szyjki macicy,

d) zwrócenie uwagi, że jedynym skutecznym sposobem rzucenia palenia jest całkowita rezygnacja z używania wyrobów nikotynowych;

9) ustalenie wskazań i przeciwwskazań do farmakoterapii i terapii psychologicznej,

10) ustalenie wskazań i przeciwwskazań do terapii psychologicznej indywidualnej lub grupowej

11) zaplanowanie schematu leczenia uzależnienia (w tym farmakoterapia i terapia psychologiczna indywidualna albo grupowa i jej realizacja).
 

Wykaz świadczeniodawców realizujących program profilaktyki chorób odtytoniowych (w tym POChP) - etap podstawowy
(Aktualizacja 2.01.2025 r.)

Wykaz świadczeniodawców realizujących program profilaktyki chorób odtytoniowych - etap specjalistyczny

(Aktualizacja 10.07.2023 r.)

ŚWIADCZENIA W RAMACH PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA

Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność w Polsce z tego powodu należy do najwyższych w Europie.

Świadczenia w profilaktyce chorób układu krążenia są świadczeniami gwarantowanymi w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ) i mają na celu wczesne wykrycie ewentualnych chorób układu krążenia oraz jak najszybsze podjęcie odpowiedniego leczenia.

Realizowane są przez lekarzy POZ i pielęgniarki POZ, zatem dostępne są w ramach każdej umowy zawartej przez świadczeniodawcę z Funduszem na takie zakresy świadczeń.

KRYTERIA KWALIFIKACJI DO UDZIELANIA ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH W RAMACH PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA:

Znajdujące się na liście świadczeniobiorców lekarza POZ i/lub pielęgniarki POZ, osoby w wieku od 35 do 65 roku życia, u których nie została dotychczas rozpoznana:

1. choroba układu krążenia;
2. cukrzyca;
3. przewlekła choroba nerek;
4. rodzinna hipercholesterolemia

i które w ostatnich 5 latach nie korzystały ze świadczeń udzielanych w ramach profilaktyki układu krążenia (także u innych świadczeniodawców). Kolejne badanie przysługuje po upływie 5 lat.

CO PRZYSŁUGUJE PACJENTOWI W RAMACH ŚWIADCZENIA?

1. badania:
   • krwi: (stężenie cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterol, HDL-cholesterol, trójglicerydy i glukoza)
   • pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
   • określenie współczynnika masy ciała (Body Mass Indeks – BMI);
2. badanie podmiotowe i przedmiotowe wykonane przez lekarza POZ/pielęgniarkę POZ;
3. porada lekarza POZ/pielęgniarki POZ, na którego/której liście świadczeniobiorców znajduje się pacjent, w tym:
   • ocena czynników ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia,
   • ocena całościowego ryzyka zgonu z przyczyn naczyniowo-sercowych w ciągu 10 lat według aktualnej klasyfikacji SCORE*,
   • poinformowanie o wynikach przeprowadzonych badań i klasyfikacji do grupy ryzyka oraz ustalenie planu dalszego postępowania.

W przypadku podejrzenia lub stwierdzenia lub rozpoznania przez lekarza POZ, choroby wymagającej dalszego postępowania - skierowanie pacjenta do dalszej diagnostyki lub leczenia.

W przypadku podejrzenia przez pielęgniarkę POZ choroby wymagającej dalszego postępowania - skierowanie pacjenta do lekarza POZ w celu dalszej diagnostyki lub leczenia.

4. edukacja zdrowotna

* Ocena wg algorytmu SCORE2 dotyczy pacjentów powyżej 40 r.ż. bez stwierdzonych chorób naczyniowo-sercowych związanych z miażdżycą, cukrzycy, przewlekłej choroby nerek, rodzinnej hipercholesterolemii.

ŚWIADCZENIA W RAMACH PROFILAKTYKI GRUŹLICY

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterię - prątek gruźlicy. Źródłem zakażenia jest najczęściej chory na gruźlicę - prątkujący. Osoba chora na gruźlicę podczas kaszlu, kichania, odkrztuszania / odpluwania / głośnego śmiechu, mówienia,

wydala prątki wraz z kropelkami śluzu. Zakażenie drogą powietrzną, zwane także zakażeniem inhalacyjnym (kropelkowym) jest najczęstszym sposobem zakażenia.

Gruźlica klasyfikowana jest jako choroba społeczna, a więc związana z warunkami bytowania: życia (mieszkanie, odżywienie), pracy i wypoczynku. Przyczyną rozwoju choroby u zakażonego, jest osłabienie sił obronnych organizmu. Najczęstszymi czynnikami zewnętrznymi osłabiającymi organizm ludzki są: niedożywienie oraz złe warunki mieszkaniowe.

Do czynników wewnętrznych sprzyjających zachorowaniu na gruźlicę należą:

• zakażenie HIV,
• cukrzyca,
• choroby nowotworowe,
• choroby krwi,
• schyłkowa niewydolność nerek,
• leczenie immunosupresyjne, np. w stanach po transplantacji,
• pylica płuc,
• leczenie sterydami przez okres dłuższy niż 3 tygodnie w dawce powyżej 15 mg/dobę,
• szybka utrata masy ciała.

Świadczenia w ramach profilaktyki gruźlicy są świadczeniami gwarantowanymi w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ).

Realizowane są przez pielęgniarki POZ, zatem dostępne są w ramach każdej umowy zawartej przez świadczeniodawcę z Funduszem na taki zakres świadczeń.

KRYTERIA KWALIFIKACJI DO UDZIELANIA ŚWIADCZEŃ

Znajdujące się na liście świadczeniobiorców pielęgniarki POZ, osoby dorosłe, nieposiadające w dotychczasowym wywiadzie rozpoznanej gruźlicy, w tym:

1. osoby, które miały bezpośredni kontakt z osobami z już rozpoznaną gruźlicą, lub
2. osoby, u których stwierdza się przynajmniej jedną z poniższych okoliczności:
   • długotrwałe bezrobocie,
   • niepełnosprawność,
   • długotrwałą chorobę,
   • uzależnienie od substancji psychoaktywnych,
   • bezdomność

i które w ostatnich 24 miesiącach nie były objęte badaniem ankietowym pielęgniarki POZ w ramach profilaktyki gruźlicy.

CO OBEJMUJE ŚWIADCZENIE?

1. przeprowadzenie wywiadu w kierunku gruźlicy wraz z wypełnieniem ankiety;
2. przeprowadzenie edukacji zdrowotnej świadczeniobiorcy;
3. w przypadku pacjentów z grupy największego ryzyka zachorowania – przekazanie przez pielęgniarkę POZ pisemnej informacji lekarzowi POZ obejmującemu pacjenta opieką, o wynikach przeprowadzonej ankiety oraz wskazanie świadczeniobiorcy trybu dalszego postępowania, w tym poinformowanie o konieczności zgłoszenia się do lekarza POZ celem dalszej oceny stanu zdrowia.